Merendeel fietsers voelt zich onveilig tijdens fietsrit in het donker

Een park zonder verlichting, een tunnel in het buitengebied of een rustig bospaadje. Plekken waar de meeste mensen liever niet fietsen in het donker. In een verkennend onderzoek van de Fietsersbond geeft slechts 12% van de respondenten aan zich nooit onveilig te voelen tijdens een fietsrit in het donker. Bij vrouwen komt een gevoel van onveiligheid op de fiets in het donker vaker voor dan bij mannen (respectievelijk 95,7% en 82%). Van de mensen die aangeeft nooit in het donker te fietsen, zegt 54% dat te doen omdat zij zich onveilig voelen. 5.190 mensen vulden de vragenlijst in.

“Er is weinig onderzoek gedaan naar het gevoel van veiligheid tijdens het fietsen in het donker. Terwijl we merken dat dit juist de gemoederen bezig houdt,” aldus Karlijn Janssen van de Fietsersbond. “We willen meer aandacht voor het thema fietsen in het donker en sociale veiligheid. Met het onderzoek en de Meefietslijn zetten we zelf de eerste stap.”

Fietsers geven in het onderzoek aan zich in het donker het meest onveilig te voelen in het buitengebied (55%), in of rondom tunnels (49%), in parken zonder verlichting (48%) en in bosrijk gebied (43%). Ze zijn vooral bang om aangereden (56%) of om lastig gevallen te worden (55%) tijdens hun fietsrit in het donker. 31% van de respondenten heeft wel eens te maken (gehad) met straatintimidatie op de fiets in het donker. De meest voorkomende vormen van straatintimidatie waarmee zij te maken kregen zijn: nageroepen worden, nagestaard worden of zich bekeken voelen of anderen die de weg blokkeerden. Een vijfde van de mannen krijgt wel eens te maken met straatintimidatie tijdens een donkere fietsrit, ten opzichte van meer dan twee vijfde van de vrouwen. Een respondent geeft aan: “het ligt meestal niet aan de locatie, maar meer aan groepen mensen waar ik me niet fijn bij voel. Bijvoorbeeld voetbalsupporters, of hangjeugd ’s nacht”.

Fietsers nemen zelf ook maatregelen om zich prettiger te voelen voordat ze op de fiets stappen. Goede fietsverlichting (82%), sneller fietsen (32%) en samen fietsen of een andere route nemen (beide 28%) zijn de belangrijkste maatregelen. Daarnaast grijpt de jongere leeftijdscategorie vaker naar de telefoon om zich veiliger te voelen, door een appje te sturen voor of na het fietsen of iemand te bellen onderweg. Een respondent geeft aan altijd gewapend met “een spuitbusje sterke haarlak” op pad te gaan en een ander bedekt het hoofd “zodat je niet direct kunt zien of ik een man of vrouw ben”.

Opvallend genoeg zijn er weinig verschillen waar te nemen op het gebied van ervaren onveiligheid tussen mensen die in de stad wonen en mensen die op het platteland wonen.

De Fietsersbond besteedt ook in 2023 meer aandacht aan het thema (ervaren) sociale veiligheid tijdens het fietsen in het donker. “Het is van belang om te onderzoeken welke beleidsmaatregelen het meest effectief zijn om de ervaren veiligheid op de fiets te vergroten,” aldus Ross Goorden van de Fietsersbond. Heel belangrijk is dat fietspaden in het zicht liggen. ‘Ogen op straat’, heet dat. Dat betekent bijvoorbeeld dat een fietspad in het donker veiliger voelt als het langs de voorkant van de huizen loopt en niet langs de tuinen en schuren.

“Op basis van het onderzoek en gesprekken met experts kunnen we al enkele aanbevelingen doen voor wegbeheerders. Zorg bijvoorbeeld bij de aanleg, vernieuwing en verbetering van het fietsroutenetwerk voor ogen op straat en zoveel mogelijk goede (en diervriendelijke) verlichting. Zorg ook dat fietsers de weg waar ze op fietsen goed kunnen zien. Het geeft zekerheid als je weet hoe de weg verder loopt. We hopen dat aandacht voor sociale veiligheid expliciet opgenomen wordt in beleidstrajecten rondom mobiliteit én in aanbestedingen en uitvoering van fietsprojecten.”

Om meer aandacht te vragen voor het thema organiseert de Fietsersbond sinds 2020 een Meefietslijn, bedacht door social designers Lisa Strijbosch en Maartje de Goede. Tijdens speciale Meefietslijnavonden is het voor fietsers mogelijk om telefonisch te worden vergezeld. De Meefietslijn gaat samen met fietsers het gesprek aan over sociale veiligheid op de fiets, met daarbij de focus op fietsen in het donker. Op maandag 12 december van 17.00 – 19.00 uur is de Meefietslijn te vinden bij het Amstelpark in Amsterdam, in de buurt van de Rozenoordbrug.

Als fietser kun je ook al veel doen om je fietsrit door het donker een stuk prettiger te maken. Zorg dat je zelf goed zichtbaar bent met goede verlichting. Laat mensen weten dat je onderweg bent, of dat je goed bent aangekomen. Probeer met iemand samen te fietsen of bel iemand op tijdens het fietsen (handsfree en gebruik 1oortje, zodat je ook het omgevingsgeluid goed hoort). Ben op de hoogte van de route die je gaat fietsen, pas deze aan en fiets om als je de route in het donker niet prettig vindt. Op fietsersbond.nl/
fietseninhetdonker lees je meer over het onderzoek en tips voor goede verlichting.